Choroby zawodowe w kontekście prawnym: Zgłaszanie i procedury

Choroby zawodowe to schorzenia, które powstają w wyniku wykonywania określonej pracy i są ściśle związane z warunkami pracy. W polskim systemie prawnym istnieją jasne przepisy dotyczące zgłaszania takich chorób, które mają na celu ochronę pracowników oraz ich praw. W niniejszym artykule przedstawimy, jak wygląda proces zgłaszania chorób zawodowych, kto jest uprawniony do zgłoszenia oraz jakie organy są zaangażowane w ten proces.

Definicja choroby zawodowej

Zgodnie z Kodeksem Pracy, który zawiera legalną definicję choroby zawodowej, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". W Polsce, lista chorób zawodowych jest określona w rozporządzeniu Rady Ministrów i obejmuje m.in. choroby układu oddechowego, choroby skóry, schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, czy choroby zakaźne (rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Kto może zgłosić chorobę zawodową?

Zgłaszanie chorób zawodowych może być dokonane przez:

1. Pracownika – Pracownik lub były pracownik mają prawo do zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, jeżeli występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę. Pracownik aktualnie zatrudniony dokonuje zgłoszenia za pośrednictwem lekarza medycyny pracy sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną (lekarz medycyny pracy).

2. Pracodawcę - W przypadku, gdy pracodawca ma wiedzę o wystąpieniu przypadku podejrzenia choroby zawodowej, ma obowiązek zgłosić ten fakt właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Ich właściwość ustalana jest co do zasady według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika.

3. Lekarza – Lekarze orzekający w zakresie chorób zawodowych, a także lekarze innych specjalności, którzy podejrzewają wystąpienie choroby zawodowej u swojego pacjenta, również mają obowiązek zgłaszania takich przypadków do właściwych instytucji wymienionych powyżej.  

Jak zgłosić chorobę zawodową?

Zgłoszenie choroby zawodowej dokonuje się na stosownym formularzu, którego wzór określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób, a w przypadkach ostrego przebiegu takiej choroby lub śmierci pracownika spowodowanej taką chorobą – także w formie telefonicznej. Zgłoszenie, o którym mowa powyżej, dokonuje się następującym organom:

1. właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, 

2. właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu. 

Właściwość organów ustala się najczęściej według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika dotkniętego objawami choroby zawodowej, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tym miejscu, a w przypadku braku możliwości wyznaczenia takiego miejsca – według miejsca, na terenie którego było ostatnie narażenie zawodowe. Innymi słowy, najczęściej będziemy mieć do czynienia z jednym miejscem wykonywania pracy, co nie powinno sprawiać trudności w wyznaczeniu właściwych organów. Jeżeli nawet doszłoby do takiej pomyłki, organy powinny przekazać zgłoszenie zgodnie z właściwością, o czym zawiadomią pracodawcę lub pracownika dokonującego takiego zgłoszenia.

W przypadku lekarzy innych specjalności, którzy podejrzewają u swoich pacjentów istnienie choroby zawodowej, powinni wystawić stosowne skierowanie do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy, które wraz z dokumentacją medyczną pacjenta powinno zostać tam przesłane.

Forma zgłoszenia

Formularz zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej nie jest długi i zawiera kilka istotnych informacji, m.in.:

• dane pracownika,

• sytuację zawodową pracownika, czyli czy pracownik nadal jest zatrudniony, czy jest bezrobotny, jest emerytem lub rencistą,

• dane pracodawcy (jeżeli pracownik jest nadal zatrudniony),

• miejsce zatrudnienia lub wykonywania pracy, w którym nastąpiło narażenie zawodowe,

• informacje o chorobie zawodowej,

• czynniki narażenia zawodowego,

• okres narażenia na te czynniki, które mogą być przyczyną choroby zawodowej.

Przepisy prawa nie określają terminu, w jakim, od zakończenia pracy zawodowej, może być rozpoznana choroba zawodowa.

Stwierdzenie wystąpienia choroby zawodowej

Istnienie choroby zawodowej stwierdza lekarz orzekający w zakresie chorób zawodowych, tj. lekarz zatrudniony we właściwej, uprawnionej placówce medycznej. Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

1. poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy (w zakresie wszystkich chorób zawodowych);

2. kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (w zakresie wszystkich chorób zawodowych);

3. poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego (w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych);

4. podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja (w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby).

Orzeczeniem lekarz może rozpoznać chorobę zawodową lub stwierdzić brak podstaw do jej rozpoznania. W przypadku, gdy pracownik nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego – najczęściej ma to miejsce w sytuacji stwierdzenia braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej – ma możliwość złożenia wniosku o ponowne badanie lekarskie w jednostce orzeczniczej II stopnia. Wniosek ten pracownik składa w terminie 14 dni od daty otrzymania orzeczenia, za pośrednictwem lekarza orzecznika, który je wydał.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.

Podsumowanie

Zgłaszanie chorób zawodowych to kluczowy element ochrony zdrowia pracowników. Dzięki odpowiednim procedurom, pracownicy mogą uzyskać niezbędne wsparcie i świadczenia, a pracodawcy mają obowiązek dbać o zdrowie swoich pracowników. Współpraca z odpowiednimi organami oraz dokumentacja medyczna to niezbędne kroki, które należy podjąć w przypadku wystąpienia choroby zawodowej. Pamiętajmy, że zdrowie pracownika jest najważniejsze, a właściwe zgłaszanie chorób zawodowych może przyczynić się do poprawy warunków pracy w wielu branżach.